Uczucie bólu znane jest nam wszystkim i towarzyszy żywym istotom niemal całe życie. Wystarczy, że ktoś mam na przywitanie mocniej ściśnie dłoń i już co niektórzy krzykną – „oo boli”. Pies nadepnie na kamyk i piśnie czy na chwilę podkuli łapę – też zabolało. Takie małe i zdawałoby się nieistotne drobiazgi, a jednak wywołują nieprzyjemne odczucia.
Czym zatem jest ból? Jak manifestuje go zwierzę?
Ból jest nieprzyjemnym, czuciowym i emocjonalnym doznaniem towarzyszącym już istniejącemu lub potencjalnie zagrażającemu uszkodzeniu tkanek, albo też jedynie odnoszone do takiego uszkodzenia [1].
Definicja ta zgodna z Międzynarodowym Towarzystwem Badania Bólu ( IASP) podkreśla biologiczną i opisową funkcję bólu w żywym organizmie.
Niekiedy odczucia bólowe bywają pożyteczne, z reguły jednak ból jest zjawiskiem niepożądanym w organizmie i należy mu zapobiegać. Ból może powstać na skutek bodźców mechanicznych, elektrycznych, termicznych czy chemicznych. Jest następstwem choroby lub długiego uszkodzenia organizmu. Nie można też pominąć bólu fantomowego, który jest zjawiskiem złożonym i trudnym do opanowania.
Ból można podzielić na:
- Ból ostry pełni funkcję ostrzegawczą i ochronną, np. dotknięcie gorącej powierzchni powoduje cofnięcie ręki
- Ból kliniczny – rodzaj ostrego bólu wywołany uszkodzeniem tkanek, np. złamanie kończyny powoduje ograniczenie ruchu
- Ból przewlekły wywołujący zmianę nastroju- apatię, niechęć do ruchu, nadmierną drażliwość na dźwięk, światło czy nawet agresję
Zwierzę niestety nie powie nam czy coś go boli i gdzie konkretnie. Takie objawy jak wycie, skomlenie, osowiałość dają się zauważyć natychmiast. Często jednak oznaki bólowe są znacznie subtelniejsze i opiekun nie zwraca uwagi lub lekceważy sygnały wysyłane przez zwierzę. Zwierzęta maskują też ból, co związane jest z ich atawistycznymi cechami. W naturze słabe zwierzę jest łatwym celem ataku. Ponadto odczucia bólowe są subiektywnie odbierane przez każdy organizm ,w zależności od progu tolerancji i wrażliwości układu nerwowego.
Na co zwracać uwagę?
- nadmierna reakcja na bodziec np. przy dotykaniu, zakładaniu szelek
- unikanie kontaktu – chowanie się do kąta, pod szafę, w ciemne miejsce
- zmiany nastroju – zwłaszcza przy zmianach pogody
- problemy ze snem
- niechęć do jedzenia, ślinienie się, gwałtowne odskakiwanie od miski
- problemy z poruszaniem się – wstaniem, wejściem/zejściem po schodach, znalezieniem wygodnej pozycji
- kulawizna
- pojawienie się zachowań, których wcześniej nie było- posikiwanie, ataki agresji, łapanie „niewidzialnych much”, potrząsanie głową
- nadmierne wylizywanie łap, wygryzanie sierści
- niechęć do zabawy czy spacerów, większa apatia
Kiedy odczucia bólowe są długotrwałe powstaje tzw. pamięć bólowa, która jest trudna do wyleczenia. Dobrym przykładem są tu psy z uszkodzonym więzadłem krzyżowym, które po prawidłowym zabiegu chirurgicznym dalej „boją się” używać tej obolałej wcześniej łapy.
Jak radzić sobie z bólem?
Przede wszystkim trzeba znaleźć przyczynę powstawania bólu, więc należy udać się do lekarza weterynarii celem szerokiej diagnostyki.
Pamiętajmy – nie stosujemy leków przeciwbólowych na własną rękę, zwłaszcza tych z naszej domowej ludzkiej apteczki. W większości są toksyczne dla zwierząt i powodują uszkodzenie organów wewnętrznych.
Zwalczanie bólu jest procesem złożonym i nie zawsze udaje się wyeliminować to nieprzyjemne uczucie. Dotyczy to zwłaszcza chorób przewlekłych jak dysplazja, zwyrodnienia stawów czy kręgosłupa. Oprócz środków farmakologicznych z pomocą w tym wypadku przychodzi fizjoterapia. Szeroki wachlarz zabiegów fizykoterapeutycznych dopasowanych do zwierzęcia, pozwala przede wszystkim na zmniejszenie dawek leków. To zmniejsza obciążenie narządów wewnętrznych, bo pamiętajmy żadne leki nie są obojętne dla organizmu. Ponadto zabiegi fizykalne czy masaż pozwalają na zwiększenie zakresu ruchomości stawów, większą swobodę ruchu, lepsze krążenie i finalnie poprawę samopoczucia.
Cierpliwość i zaangażowanie opiekuna, właściwa dieta i suplementacja, dobrane leki pozwalają na zminimalizowanie odczuwania bólu i większy komfort życia pacjenta.
Piśmiennictwo
- Wordliczek J., Kuś M.: Ból ostry w praktyce lekarskiej.(w:) Ból i jego leczenie.Dobrogowski J. i wsp. (red.) Warszawa PWN-Springer Verlag, 1996: 146-164.
